English

अधोलिखितप्रश्नानाम्‌ उत्तराणि पूर्णवाक्येन लिखत- सोदीर्णो मूर्थ्यभिहतो मारूत: वक्त्रमापादूय वर्णान्‌ जनयते। - Sanskrit (Core)

Advertisements
Advertisements

Question

अधोलिखितप्रश्नानाम्‌ उत्तराणि पूर्णवाक्येन लिखत-

सोदीर्णो मूर्थ्यभिहतो मारूत: वक्त्रमापादूय वर्णान्‌ जनयते।

One Line Answer

Solution

सोदीर्णो मूर्थ्यभिहतो मारूत: वक्त्रमापादूय कान्‌ जनयते?

shaalaa.com
अथ शिक्षां प्रवक्ष्यामि
  Is there an error in this question or solution?
Chapter 12: अथ शिक्शां प्रवक्श्यामि - अभ्यासः [Page 73]

APPEARS IN

NCERT Sanskrit - Bhaswati Class 11
Chapter 12 अथ शिक्शां प्रवक्श्यामि
अभ्यासः | Q 3. (ग) | Page 73

RELATED QUESTIONS

नासिका अनुस्वार्यमानां च किमुच्यते?


निरुक्‍तं वेदस्य किमुच्यते?


वर्णविद: कि प्राहु:?


कौ वर्णों पराश्रितौ?


वर्णानाम्‌ कति स्थानानि? तानि च कानि इत्यपि स्पष्टं लिखत।


 कीदृशा: पाठका: अधमा: मता:?


कीदृशा: पाठका: अधमा: मता:?


कि प्रोक्तवते पाणिनये नमः?


अधोलिखितप्रश्नानाम्‌ उत्तराणि पूर्णवाक्येन लिखत-

चत्वरश्च : यमा स्मृता:।


अधोलिखितप्रश्नानाम्‌ उत्तराणि पूर्णवाक्येन लिखत-

ओ ओऔ तु कण्ठोष्ठजौ स्मृतौ।


अधोलिखितप्रश्नानाम्‌ उत्तराणि पूर्णवाक्येन लिखत-

पाणिनिना अज्ञानजं तम: विमलै: शब्दवारिभि: भिन्‍नम्‌।


अधोलिखितप्रश्नानाम्‌ उत्तराणि पूर्णवाक्येन लिखत-

 साडगं वेदमधीत्य ब्रह्मलोके महीयते।


शलोकान्वयं समुचितपदै: पूरयत-

त्रिषष्टिश्चतु :षष्टिवा वर्णा: शम्भुमते मता:।
प्राकृते संस्कृते चापि स्वयं प्रोक्ताः: स्वयंभुवा॥

अन्वय:- शम्भुमते प्राकृते ______ चापि त्रिषष्टि______वा वर्णा
स्वय॑भुवा ______ प्रोक्ताः ______(च)

शलोकान्वयं समुचितपदै: पूरयत-

 येनाक्षरसमाम्नायमधिगम्य महेश्वरात्‌।
कृत्स्न॑ व्याकरण प्रोक्तं तस्मै पाणिनये नम:॥
येन महेश्वरात्‌ ______ अधिगम्य कृत्सन ______ प्रोक्त ______पाणिनये______।

अधोलिखितश्लोकयो: भाव समुचितपदै: पूरयत-

कथितम्‌, अस्त्रस्वरूपा:, दन्दष्ट्र्याम, विचाराभिव्यक्तये अतिध्यानेन, परमावश्यकम्‌

व्याप्री यथा हरेत्पत्रान्द्रष्ट्राभ्यां न तु पीडयेत्‌।
भीतापतनभेदाभ्यां तद्वद्‌वर्णान्‌ प्रयोजयेत्‌॥

भाव:- कस्यापि भाषाया: यदि उच्चारणं लेखन वा सम्यक्‌ न क्रियते तदा
श्रोता, पाठक: वा सम्यगर्थमवगन्तुं न पारयति॥ अतः सम्यगुच्चारणं सम्यक्‌
लेखन च।______ इद भावमेवाधिकृत्य पाणिनिशिक्षाया: अस्मिन्‌ श्लोके
नागा ______ यत्‌ यथा व्याघ्री पतनभेदाध्यां भीता पुत्रान्‌ ______ हरि
परं एतावद्ध्यानेन येन शावकेषु दन्ताभ्याम्‌ आक्रमण तु सर्वथा न भवति यद्यपि
व्याप्रया: दन्ता: एवं तस्या ______ । एवमेव वर्णानां प्रयोगकर्त्रा अपि
वर्णप्रयोग ______ एब कर्तव्य:।

शलोकान्वयं समुचितपदै: पूरयत-

नेत्रहीनस्थ, वर्णोच्चाणम्‌, पाणिनये, ज्ञानरूपिणा, पाणिनीय-शिक्षा, सूत्ररचनाउपि,उद्घाटितम

 

अज्ञानान्धस्य लोकस्य ज्ञानाज्जजशलाकया।
चक्षुरुन्मीलितं येन तस्मै पाणिनये नम:॥

 

भाव:- प्राचीनकाले गुरुशिष्यपरम्परया एव सर्व ज्ञानं प्रदीयते सम शनै: शने: पुस्तकानि स्वरूपं प्राप्नुवन्ति येन जना: स्वाध्यायेन अपि ज्ञान प्राप्तुं समर्था: अभवन्‌ पश्चातू  _____प्रारब्धा। वेदमन्त्राणम्‌ उच्चारणेन सह एव______ अपि शिक्षाया: रूपे प्रसिदृधमभवत्‌ अस्मिन्‌ प्रसडगे एवं ______अपि विशिष्ट स्थानम्‌। अतएवं कवि: अत्र कथयति यत्‌ अज्ञानेन ______ लोकस्य पाणिनीयशिक्षाया:______अज्जनेन शलाकया च नेत्रम्‌ येन'______तस्मै ______ नव हुदा नमाम:।


यथायोग्यं योजयत-

(क)  स्वरा विंशतिरेकश्च कालतो नियमा अचि।
(ख) आत्मा बुद्ध्या समेत्यार्थानु हस्त: कल्पो5थ पठयते।
(ग)  हस्वो दीर्घ: प्लुत इति उर: कण्ठ: शिरस्तथा।
(घ)  छन्द: पादौ तु वेदस्य मनो युडक्‍ते विवक्षया।
(डः) यादयश्च स्मृता हयष्टौ स्पर्शानां पञ्चविंशति:।
(च) अष्टौ स्थानानि वर्णाममू चत्वारश्च यमा: स्मृता:।

समुचितमज्जूषायां लिखत-

श्रिःकम्पी, लयसमर्थम्‌, अल्पकण्ठ:,

गीती, माधुर्यम्‌, सुस्वर:, अनर्थज्ञ:, पदच्छेद:

 

पाठकाधमाः पाठकगुणा
______ ______
______ ______
______ ______
______ ______

उदाहरणानुसार प्रदत्तपदेभ्य: उपसर्ग चित्वा उपसर्गसहायतया नवीनपदं रचयत- 

  उपसर्ग: नवीनपदम्‌
उदाहरणमू-  प्रोक्ता: प्र प्रारम्भ:
अनुस्वार ______ ______

उदाहरणानुसार प्रदत्तपदेभ्य: उपसर्ग चित्वा उपसर्गसहायतया नवीनपदं रचयत- 

  उपसर्ग: नवीनपदम्‌
उदाहरणमू-  प्रोक्ता: प्र प्रारम्भ:
विसर्गः ______ ______

उदाहरणानुसार प्रदत्तपदेभ्य: उपसर्ग चित्वा उपसर्गसहायतया नवीनपदं रचयत- 

  उपसर्ग: नवीनपदम्‌
उदाहरणमू-  प्रोक्ता: प्र प्रारम्भ:
दुश्स्यृष्टः ______ ______

उदाहरणानुसार प्रदत्तपदेभ्य: उपसर्ग चित्वा उपसर्गसहायतया नवीनपदं रचयत- 

  उपसर्ग: नवीनपदम्‌
उदाहरणमू-  प्रोक्ता: प्र प्रारम्भ:
 संयुतम्‌ ______ ______

उदाहरणानुसार प्रदत्तपदेभ्य: उपसर्ग चित्वा उपसर्गसहायतया नवीनपदं रचयत- 

  उपसर्ग: नवीनपदम्‌
उदाहरणमू-  प्रोक्ता: प्र प्रारम्भ:
अधिगम्य ______ ______

उदाहरणानुसार प्रदत्तपदेभ्य: उपसर्ग चित्वा उपसर्गसहायतया नवीनपदं रचयत- 

  उपसर्ग: नवीनपदम्‌
उदाहरणमू-  प्रोक्ता: प्र प्रारम्भ:
सुस्वरः ______ ______

समुचितपदेन रिक्तस्थानानि पूरयत-

वर्णानां विभाग: ______ स्मृत:। 


समुचितपदेन रिक्तस्थानानि पूरयत-

दन्त्योष्ठो ______ विस्मृतो बुधे:।


समुचितपदेन रिक्तस्थानानि पूरयत-

______  विज्ञेया आश्रयस्थानभागिन:। 


समुचितपदेन रिक्तस्थानानि पूरयत-

छन्द: ______ तु वेदस्य।


समुचितपदेन रिक्तस्थानानि पूरयत-

शिक्षा ______ तु वेदस्थ।


Share
Notifications

Englishहिंदीमराठी


      Forgot password?
Use app×